تدريس سه تار كرج

آموزش و تدريس تار سه تار ني تنبك تنبور پيانو كيبورد...

شنبه ۰۱ دی ۰۳

آموزش و تدريس تار و سه تار در تهران و كرج

۴۵۳ بازديد

ــ يك جلسه به عنوان مشاوره و آموزش مباني بصورت رايگان

ــ زمان هر جلسه حداقل يك ساعت

ــ در نظر گرفتن شيوه اي منحصر به فرد براي آموزش هر هنرجو به تناسب ويژگي ها، توانايي ها و علائق شخصي

ــ خصوصي ، نيمه خصوصي

ـــ مبتدي ، پيشرفته

تلفن

09361890088

--------------------

آموزش و تدريس تار، سه تار، تنبك، تنبور، ني، پيانو، كيبورد و ...

آموزش موسيقي براي كودكان

و تهيه و فروش انواع سازهاي ايراني 

آموزش تار و سه تار

قيمت تار، قيمت سه تار و برخي از سازهاي ايراني

۳۰ بازديد

“تار” از مشهورترين سازهاي زهي ايراني است كه در داخل كشور ساخته مي شود. اين ساز كه با مضراب نواخته مي شود حدود قيمتش در بازار از ۷۰۰ هزار تا ... ميليون تومان متغير است.

يك كارشناس فروش براي خريد اين ساز توصيه مي كند كاسه تار بدون ترك و متقارن باشد. وزن ساز زياد نباشد. خرك و پوست ساز مرغوب باشد و تراش دسته بدون ايراد باشد.

“سه تار” يكي ديگر از سازهاي زهي ايراني است كه با ناخن انگشت اشاره دست راست نواخته مي شود. اين ساز حدود ۷۰ هزار تا ۳٫۵ ميليون تومان است.

“تنبور” از ديگر سازهاي زهي ايراني است كه جزو سازهاي مشهور موسيقي مقامي ايران به شمار مي رود. قيمت اين ساز در بازار ۱۰۰ هزار تا يك ميليون تومان است.

“عود” يا بربط از جمله سازهاي زهي ايراني است كه در كشورهاي عربي و خاورميانه نيز رواج دارد. اين ساز كه هم در داخل ساخته مي‌شود و هم از كشورهاي همسايه وارد مي شود، حدود قيمتش از ۶۰۰ هزار تا يك ميليون و ۵۰۰ هزار تومان است.

“سنتور ” ساز زهي ضربه اي ايراني است كه جزو پرفروش‌ترين و پرمخاطب‌ترين سازها به شمار مي رود. قيمت اين ساز در بازار از ۳۰۰ هزار تا چهار ميليون تومان متغير است.

نوع چوب، سبك يا سنگيني ساز، كوك در نكردن ساز و گود نبودن صفحه روي سنتور از مهمترين نكاتي است كه بايد هنگام خريد سنتور به آن توجه كرد.

“كمانچه” ساز زهي ايراني است كه با آرشه نواخته مي‌شود. اين ساز كه به دو نوع پشت باز و پشت بسته تقسيم مي‌شود، حدود قيمتش ۳۵۰ هزار تا دو ميليون است.

“تنبك” يكي از مشهورترين سازهاي كوبه‌اي ايراني است كه از ۱۴۰ هزار تا يك ميليون تومان در بازار به فروش مي رسد.

“دف” يكي ديگر سازهاي كوبه اي ضربي است كه ۳۰ هزار تا ۲۰۰ هزار تومان قيمت دارد.

” ني” از مشهورترين سازهاي بادي ايراني است كه ۳۰ هزار تا ۳۰۰ هزار تومان فروخته مي شود.

صاف بودن ني و تناسب بند ها از مهم ترين ويژگي هاي اين ساز است.

khazaan.ir

 

نوازندگان و شيوه هاي نوازندگي سه تار

۳۴ بازديد

در قرن حاضر نواختن اين ساز دچار تحولات زيادي شده است و هم اينك بيش از ده شيوه سه تار نوازي را داريم كه هر يك بر گرفته از شيوه قدما و تركيب آن با شيوه هاي ديگر از جمله سلايق شخصي است. اين تفاوت نواختن ها در عمل با استفاده از تنوع مضراب زني، موقعيت قرار گفتن دست مضراب زن بر روي صفحه ساز و نحوه پرده گرفتن توسط دست چپ حاصل مي شود. عواملي همچون نواخت ملايم بر روي سيم ها، تك سيم نوازي، شلوغ نوازي، تنبوري نوازي و سرعت مضراب و پنجه باعث مي شوند صداهاي متفاوتي از اين ساز شنيده شود. در عصر ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه، ميرزا عبدالله فرزند آقا علي اكبر فراهاني از نخستين كساني بود كه سه تار را، مانند تار يكي از سازهاي بنيادين موسيقي ايراني دانست و خود او نيز علاوه بر تار، نوازنده چيره دست سه تار بود. اما از آنجا كه در نخستين ضبط هاي موسيقي ايراني هيچ اثري از سه تار نوازي ميرزا عبدالله به ثبت نرسيده است، اطلاع دقيقي از شيوه نوازندگي سه تار او نداريم. پس از وي، شاگردش درويش خان شاخص ترين نوازنده سه تار زمان خود بود كه از او نيز هيچ نمونه صوتي بر جاي نمانده است. درويش خان علاوه بر تار، شاگردان ممتازي در نوازندگي سه تار داشت كه مي توان به نام هاي ابوالحسن صبا، ارسلان درگاهي، يوسف فروتن، سعيد هرمزي و كلنل علي نقي وزيري اشاره كرد. وزيري با وجود آن كه شاگرد مستقيم درويش خان بود ولي در نوازندگي سه تار دنباله رو استادش نشد و يك شيوه كاملاً شخصي در پيش گرفت. سنت سه تار نوازي بر اساس رديف موسيقي ايران با تفاوت هايي در نحوه بيان، بعدها توسط احمد عبادي، داريوش صفوت، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفي و داريوش طلايي ادامه يافت.

شيوه نوازندگي اين ساز پس از ورود به راديو تغيير كرد. احمد عبادي فرزند كوچك ميرزا عبدالله در سال 1327 توسط اسماعيل نوّاب صفا به راديو دعوت شد و براي اوّلين بار در مرداد ماه سال 1327 صداي سه تارش از راديو پخش گرديد. پيش از آن شيوۀ قدما در نوازندگي سه تار بدين شكل بود كه تمامي سيم ها با يكديگر به صدا در مي آمد ولي عبادي شيوه خلوت نوازي يا تك سيم نوازي را سرلوحه كار خويش قرار داد. عبادي گر چه فرزند ميرزا عبدالله بود ولي مرگ زود هنگام پدر اين فرصت را به او نداد تا از محضرش استفاده كند. بنابراين بعدها نوازندگي سه تار را از خواهران خود خصوصاً ملوك خانم كه سه تار را به شيوۀ پدر مي نواخت فرا گرفت. با اين وجود، عبادي شيوه سه تار نوازي پدر را دنبال نكرد و خود در اين فن، صاحب شيوه مخصوصي شد.

پس از فوت استاد صبا شيوه نوازندگي قدما چندان پيگيري نشد و سه تار نوازي عملاً به سلايق شخصي ميل كرد. به عبارتي هر يك از نام آوران نوازندگي اين ساز با استفاده از منابع مختلف و لحاظ سليقه هاي شخصي به الگوهاي متفاوتي از نوازندگي سه تار دست يافتند. اين تفاوت ها به گونه اي است كه يك شنونده كم آشنا هم با چند بار گوش دادن متوجه آن ها مي شود. از شاگردان مستقيم ابوالحسن صبا مي توان به دكتر داريوش صفوت، دكتر تفضلي و محمود تاجبخش اشاره كرد.

از ديگر نوازندگان مطرح سه تار مي توان به نام هاي عطا جنگوك، داريوش پيرنياكان، مسعود شعاري، بهداد بابايي، رامين جزايري و فرشاد توكلي اشاره كرد كه برخي از ايشان تلفيقي از شيوه هاي گوناگون همراه با سليقه هاي شخصي را در سه تار نوازي سنتي دنبال مي كنند و برخي ديگر مانند رامين جزايري و فرشاد توكلي دنباله رو شيوه ابوالحسن صبا هستند.

سه تار سازي سبك، كم حجم و نسبتاً ارزان قيمت است و صدايي ملايم دارد. به همين دليل علاقه مندانش بيشتر از ديگر سازهاي ايراني مانند تار، سنتور و كمانچه هستند. 

منبع:farabisoft.com

تقسيم بندي سازهاي ايراني

۳۳ بازديد
1- سازهاي مضرابي (زهي زخمه اي)
مانند : تار- سه تار- عود –دو تار- بينجو- تنبور –رباب –قانون –چنگ

اين دسته از سازهاتشكيل شده اند از يك شكم در ته ساز، يك گردن يا دسته و محل قرار گرفتن انگشتان دست چپ؛ و يك سر كه گوشي هاي كوك در آنجا قرار گرفته اند. سيمها با تعداد مختلف در ته ساز  به طريقي ثابت و به موازات طول ساز، شكم و گردن را طي كرده، دور گوشي ها پيچيده مي شوند.
در برخي از سازها، شكم دو قسمتي است (تار و كمانچه و...) و گاه بر روي يك يا هر دو قسمت آن پوست كشيده شده كه غالباً از شكمبه گوسفند تهيه مي شود..
برخي از اين سازها با انگشت و برخي با مضراب نواخته مي شود. شكل مضراب در سازها متفاوت است، گاه فلزي و گاه از جنس شاخ يا پلاستيك و ... است.

 2- سازهاي مضرابي (زهي كوبه اي)
مانند: سنتور
 
3- سازهاي آرشه اي
مانند: كمانچه –قيچك
 
4-  سازهاي بادي
مانند: ني –سرنا –كرنا –دوزله –ني انبان –بالابان

5-  سازهاي ضربي
مانند: تنبك –تنبك زورخانه اي –دهل –دايره –نقاره –گورگه
مبنع:1ahang.com

حسين عليزاده

۴۰ بازديد

حسين عليزاده سال ۱۳۳۰ در منطقه سيد نصر الدين بازار تهران متولد شد. دوره‌هاي آموزش موسيقي را در هنرستان موسيقي تهران زير نظر استاداني چون هوشنگ ظريف و حسين دهلوي طي كرد و پس از راه يابي به رشته موسيقي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران از محضر ديگراني چون حبيب‌الله صال حي،محمود كريمي، علي اكبر شهنازي،داريوش صفوت، نورعلي خان برومند، سعيد هرمزي، يوسف فروتن و عبدالله خان دوامي نكته هاي نوازندگي تار و سه تار و رديف موسيقي سنتي ايران در سطوح عالي را فرا گرفت.
عليزاده از سال‌هاي ابتدايي دهه پنجاه به تدريس دركانون پرورش فكري كودكان و پرداخت و همزمان شكل دهي گروه مركز حفظ واشاعه و شيدا و عارف و گروه سازهاي ملي و حضور در برنامه‌هاي موسيقي جشن و هنر شيراز را دنبال كرد كه حاصل آن تدوين و اجراي دستگاه ماهور توسط گروه مركز حفظ و اشاعه (جشن هنر شيراز۱۳۵۴) و كنسرت نوا با خوانندگي پريسا (فاطمه واعظي) در سال ۱۳۵۵ همين جشن بود.
در اين سالها عليزاده با ساخت و اجراي قطعاتي چون سواران دشت اميد و حصار فرمي تازه را به موسيقي ايراني اضافه كرد كه نبوغ وي دراين زمينه را نشان داد.
ساخت كنسرتوي ني و اركستر با عنوان نينوا در سالهاي ابتدايي دهه شصت نام عليزاده را بيش از گذشته بر زبان ها جاري ساخت. اين قطعه كه با ني جمشيدعندليبي به عنوان تكنواز ني اجرا شد، از جمله شاخص ترين قطعات تاريخ موسيقي ايران به شمار مي رود كه عليزاده آن را با الهام از تحولات سالهاي ابتدايي دهه شصت تصنيف كرد.
پس از تعطيلي و توقف موسسه چاووش، عليزاده براي ادامه تحصيل موسيقي به دانشگاه آزاد برلين رفت و در سال‌هاي مياني دهه شصت به ايران بازگشت و گروه شيدا و عارف را بازسازي كرد كه حاصل آن كنسرت شور انگيز با صداي شهرام ناظري ، صديف تعريف و بيژن كامكار در تالار وحدت بود. اين كنسرت بعدها با صداي شهرام ناظري در آلبومي به همين نام انتشار عمومي يافت.
پس از آن عليزاده به تجربه در ساخت انواع موسيقي پرداخت كه در زمينه موسيقي ايراني در قالب تكنوازي مي توان به آثاري چون تركمن، پايكوبي، همايون(با سه تار) و ماهور، هجراني، همنوايي، نوا (تار) در زمينه گروه نوازي آلبوم هاي راز ونياز (با صداي عليرضا افتخاري) صبحگاهي (با صداي محسن كرامتي) و آثاري به صورت گروه نوازي (آواي مهر،راز نو، به تماشاي آبهاي سپيد، ني نوا، عصيان و وارياسيون كردي) اشاره كرد.
عليزاده در زمينه موسيقي فيلم هم تجربه‌هاي موفقي داشت كه از جمله آنها مي‌توان به موسيقي فيلم‌هاي چوپانان كوير (حسين محجوب)، دل شدگان (علي حاتمي)، گبه (محسن مخملباف)، عشق طاهر (محمد علي نجفي)، ايران سراي من است (پرويز كيمياوي)، زماني براي مستي اسب‌ها (بهمن قبادي)، ابر و ‌آفتاب (محمود كلاري)، ميراث كهن (سيد محمد مير سلطاني)، زشت و زيبا (احمد رضا معتمدي)، لاك پشت‌ها هم پرواز مي‌كنند (بهمن قبادي)، نيومانگ (بهمن قبادي) و موسيقي متن سريال تلويزيوني زير تيغ اشاره كرد.
وي همچنين درزمينه انتشار كتاب و آلبوم‌هاي آموزشي تجربه‌هاي موفقي داشت كه انتشار ده قطعه براي تار (در ۴ جلد) رديف ميرزا عبدالله (اجرا باتار و سه تار)، دستور تار و سه تار دوره متوسطه تا پيشرفته (كتاب ونوار) بوسه‌هاي باران (مجموعه تصانيف) و پارتيتور قطعه نوا از جمله كارهاي وي در اين زمينه است.
حسين عليزاده از سال‌هاي پاياني دهه ۷۰ همكاري خود را با محمد رضا شجريان وكيهان كلهر و همايون شجريان آغاز كرد كه حاصل آن اجراي كنسرت‌هاي مختلف در اروپا وامركا و كنسرت همنوا بابم در تهران (تالار كشور) بود. حاصل همكاري شجريان و عليزاده آلبوم‌هاي فرياد، همنوا بابم، داد و بيداد، زمستان و نوا بود.
عليزاده در سال ۸۳ با ژيوان گاسپاريان همكاري مشتركي داشت كه حاصل آن كنسرتي در كاخ نياوران بود كه بعدها اين كنسرت در قالب آلبومي به نام به تماشاي آبهاي سپيد انتشار عمومي يافت و تا مرحله نهايي جايزه گرمي براي بخش موسيقي جهاني پيش رفت. حسين عليزاده در كمك به ساخت سازهاي تازه تجريه‌هاي موفقي داشت كه از آن ميان مي‌توان به ابداع سازهاي سلانه و شور انگيز اشاره كرد كه هم اينك نيز در كنسرت‌هايش از آن بهره مي‌گيرد. همچنانكه در معرفي سازندگان سازها نيز پيشگام بود و دركنسرت‌هاي خود از سازندگان سازهايي كه خود با آنها تكنوازي مي كرد در بروشور كنسرت ياد كرده است.
http://www.1ahang.com

توصيه هاي مربيان بزرگ موسيقي به هنرجويان

۳۰۴ بازديد

 

1- هر روز زمان معيّني تمرين كردن، بهتر از آن است كه فقط يك روز در هفته ولي به مدّت طولاني تمرين كنيد!

2- هرگز نگوييد بايد تمرين كنم، بلكه بگوييد مي خواهم تمرين كنم!

3- كُند نواختن و تند نواختن هر دو خطاهاي بزرگي هستند!

4- ساز خود را دوست بداريد!

5- با آرامش و شادي تمرين كنيد!

6- كسي كه تلاش نميكند نبايد انتظار پيشرفت و تشويق داشته باشد!

7- هر درس جديد را ابتدا با سرعت كم تمرين كنيد و سپس به تدريج به سرعت اصلي برسانيد!

8- كسي كه هر روز تمرين مي كند زودتر و بهتر درس ها را فرا ميگيرد!

9- هنگام اجرا براي ديگران، در انتخاب قطعه دقّت كنيد: بهتر است قطعه ي متوسّطي را خوب بنوازيد تا قطعه ي سختي را متوسّط!

10- هنگام تمرين هميشه فكر كنيد معلّمتان ناظر بر تمرين شماست!

11- تمرين، استادساز است!

tar-3tar.persianblog.ir

تفاوت سه تار بم خوان و زير خوان

۳۱۰ بازديد

تا حالا دقت كرديد يا ازخودتون پرسيديد چرا صداي ساز بعضي اساتيد انقدر با هم فرق ميكنه؟؟مثلا چرا جنس صداي ساز استاد لطفي با سه تار استاد ذوالفنون متفاوت هست و به نظر صدا بمتر و پر حجم تر مياد؟دليلش اينه كه استاد ذوالفنون از سه تار با كاسه هاي كوچكتر استفاده ميكنند و استاد لطفي از سازهاي كاسه بزرگ.سه تار بمخوان سه تاري هست كه صداي پر حجم تر و البته بمتري نسبت به سه تار هاي معمولي دارد منظورم اكتاو بم مثل بمتار نيست(بم به معناي عاميانه نه بم به معناي موسيقايي).حالا چه اتفاقي ميفته كه سه تار بمخوان ميشه؟؟ اين جور سازها كاسه بزرگي دارند كه باعث ميشه صدا حجم پيدا كنه و صفحه رو نازك ميگيرند تا صدا زياد تر بشه . براي همين امكان شكستن و افت صفحه ميره بالا.اما افت صفحه چيه؟! وقتي كه صفحه ساز خيلي نازك گرفته بشه وقتي ساز رو بالا كوك ميكنند به مرور زمان صفحه پايين مياد و به اين ميگن افت صفحه! و اما گلويي ساز ، كاسه وقتي داره وصل ميشه به دسته يواش يواش كوچيك ميشه تا وصل شه به دسته به اين قسمت ميگن گلويي كه خيلي هم مهمه ولي تازه كارها بيخيالش ميشن و فكرش رو هم نميكنن كه چقدر اين مهمه!هر چه قدر اين گلويي بلندتر بشه ساز زنگ دارتر ميشه .در سازهاي بمخوان اين گلويي به خاطر اينكه كاسه بزرگ هست بازتر ميشه و طولش كوتاهتر ميشه.اين باعث ميشه كه زنگ ساز پايين بياد. كه بعضي ها دوست دارند و بعضي ها دوست ندارند.از نوازندگاني كه با اين سازها ساز ميزنن ميشه از محمد رضا لطفي و مسعود شعاري نام برد.بعضي افراد هم اين مدل ساز رو براي تك نوازي نميپسندند و براي گروه نوازي استفاده ميكنند. استاد لطفي حدود دو متر قد دارند و هيكل خيلي خيلي بزرگي دارند و ناچار از اين سازها بايد استفاده كنند چون دستشون خيلي بزرگ هست و البته خود استاد هم اين صدا رو ميپسندند.

ساز تار و سرگذشت آن

۱۱۸ بازديد

تار در لغت به معني رشته است و در آلات موسيقي همان است كه به اصطلاح امروز سيم گفته مي شود و پيشينيان، آن را وتر مي ناميدند. هيچ سازي نيست كه از آن (سيم) بي بهره باشد مگر آلات بادي كه در آنها فشار هوا موجب ارتعاش و توليد صوت مي شود.

تار از چه زماني به وجود آمده و به اين نام ناميده شده؟

اين كه از چه زماني اين نام به سازي كه امروز در دست ما است (تار) اطلاق شده معلوم نيست. تنها در شعر فرخي سيستاني تار در رديف "غژ" و "نزهت" كه نام دو آلت موسيقي است به كار رفته است:

هر روز يكي دولت و هر روز يكي غژ

هر روز يكي نزهت و هر روز يكي تار

آنچه مسلم است اين است كه ما تا دوره صفويه سازي به نام و شكل تار امروزي نداشته ايم. زيرا در نقاشي هاي آن دوره هم اثري از آن ديده نمي شود. در صورتي كه در مجلس بزم تالار چهل ستون اصفهان كمانچه، عود و سنتور ديده مي شود.

ساز ديگري در ايران به نام طنبور يا تنبور سابقه بسيار قديم دارد كه فارابي نيز از آن نام مي برد و در اشعار شاعران پيشين ايران هم ذكر آن رفته است. چنان كه منوچهري دامغاني مي گويد:

به ياد شهريارم، نوش گردان

                                         به بانگ چنگ و موسيقار و طنبور

و هم چنين در جاي ديگر سروده است:

خنيا گرانت، فاخته و عندليب را

                                         بشكست ناي در كف و طنبور در كنار

بعضي گويند تار، همان بربط باستاني است كه بعدها عود ناميده شده است. در اين كه عود و بربط يكي است شكي نيست. ولي تار به طنبور بيشتر شباهت دارد تا به عود و بربط.

در قديم دو نوع طنبور بوده است: طنبور خراساني و طنبور بغدادي. اين ساز دو سيم داشته و مضرابي بوده كه با انگشتان دست راست نواخته مي شده و هم اكنون در كردستان معمول است.

بر خلاف عود كه دسته اي كج دارد، دسته تنبور راست و بلند است و مانند تار، پرده بندي مي شود، ولي عده پرده هاي آن كمتر است. شكل طنبور همه جا در نقاشي هاي قديم بخصوص در مينياتورها ديده مي شود و كاسه آن از چوب است و دهانه آن هم پوست ندارد مثل سه تار. ولي كاسه آن بزرگ تر است و به شكل يك نصفه خربزه است.

به نظر چنين مي رسد كه سه تار از نوع طنبور بوده است. با اين تفاوت كه طنبور را با چهار انگشت دست راست (بدون شست) به صدا در مي آوردند ولي در سه تار، ناخن سبابه عمل مضراب را انجام مي دهد. احتمالاً چون صداي سه تار كم بوده است كاسه اين ساز را بزرگ تر كرده و روي آن پوست كشيده اند و با مضراب فلزي نواخته اند تا طنين آن بيشتر شود.

چرا تار و سه تار به اين نام ها خوانده مي شوند؟

وجه تسميه سه تار معلوم است زيرا در اول سه سيم داشته و بعدها يك سيم به آن اضافه شده است. هنوز هم برخي از اهل فن آن را سه سيم مي نامند. سيم هاي تار اقتباسي از سه تار است ولي براي اين كه صدا قوي تر شود سيم هاي اول و دوم (زرد و سفيد) را جفت بسته اند و پنج سيم پيدا كرده است و سيم ششم چنان كه معروف است بعدها به وسيله غلام حسين درويش از روي سه تار، به آن اضافه شده است.

آيا مشخص است كه چه كسي مخترع تار بوده است؟

اين كه شهرت دارد ابونصر فارابي مخترع تار بوده است سند تاريخي ندارد.

در دوره صفويه از نوازنده اي به نام استاد "شهسوار چهارتاري" نام برده اند و معروف است كه "شيخ حيدر" مخترع چهار تار است. هم چنين گويند شخصي به نام "رضاء الدين شيرازي"، شش تار را اختراع كرده است.

به طوركلي تار در دوره قاجاريه يكي از اركان موسيقي ايران شده است.

تار را مشابه كدام آلت ديگر موسيقي مي دانند؟

اين كه "اوژن فلاندن" فرانسوي آن را چنگ ناميده مناسب نبوده. زيرا چنگ از سازهاي بسيار قديم مشرق زمين و ايران است كه در نقش برجسته طاق بستان كرمانشاهان هم نمونه آن موجود است. در آنجا چنگ قديم به خوبي ديده مي شود كه به سبك "هارپ" اروپايي ولي ساده تر، با هر دو دست نواخته مي شود. ولي تار با چنگ متفاوت است.

ساز ديگري هم از نوع طنبور و سه تار در ايران داريم كه دو تار ناميده مي شود و در ميان تركمن هاي دشت گرگان نيز معمول است.

مولف كتاب عضدي مي نويسد:"شب ها هر وقت آقا محمد خان قاجار حالت خوشي از برايش دست مي داد دوتار كه زدن آن در ميان تراكمه معمول است مي زد".

براساس كتاب سرگذشت موسيقي ايران

اثر روح الله خالقي-جلد اول-چاپ سال 1378

rb2.tabaar.com

انواع كوك سه تار

۱۳۷ بازديد

كوك

هر چهار سيم سه‌تار مي‌توانند توسط گوشي‌هايي كه در انتهاي دسته تعبيه شده كوك شوند.
نت پايهٔ كوك سه‌تار و تار معمولاً نت دو براي سيم يكم است و بقيه سيم‌ها بر اساس سيم اول كوك مي‌شوند. نت ِ دوي مورد استفاده در سه‌تار، در پيانو سي وسط (Middle C) است. نت دو در موسيقي ايراني معمولاً نيم پرده پايين‌تر از نت دو در موسيقي كلاسيك، و برابر با سي بمل در دياپازون است.

بعضي اوقات براي تمرين از پايه نت لا براي كوك سيم يكم استفاده مي‌شود چرا كه صداي ساز بم‌تر بوده و گوش نوازنده را آزار نمي‌دهد. دليل ديگر براي استفاده از نت ِ لا شل‌تر بودن سيم‌هاست و در نتيجه آسيب كمتري به سيم رسيده و عمر مفيد آن بالا مي‌رود؛ در عين حال كه انگشت‌گذاري و اجراي تكنيك هايي مانند مضراب ريز روي سيم شل آسان‌تر است.

معمولا براي هر دستگاه كوك خاصي در نظر گرفته مي‌شود، اما بسته به دستگاه، احساس نوازنده و تم آهنگ مورد نظر مي‌تواند متفاوت باشد. عوض شدن كوك ساز در هر دستگاه و آواز در موسيقي ايراني منجر به عوض شدن حال و هواي آهنگ‌ها مي‌شود اما مي‌توان با استفاده از كوك ِ دستگاه‌ها و آوازهاي مختلف، آهنگ‌هاي مربوط به دستگاه و يا آوازي ديگر را نواخت.

حالت‌هاي مختلف كوك

نامگذاري سيم‌ها براي كوك قراردادي است. به اين معني كه لازم نيست كوك سيم همان نت دياپازون باشد. براي مثال در حالتي كه قرار باشد سيم اول روي نت دو كوك شود و سيم دوم روي نت سل، مي‌توان هر دو را يك پرده پايين‌تر آورد و سيم اول را روي نت سي‌بمل و سيم دوم را روي نت فا كوك كرد. در موسيقي سنتي ايران مي‌توان هر دستگاه را با كوك‌هاي مختلف اجرا كرد كه در اينجا متداول‌ترين آنها معرفي مي‌شود.

حالت‌هاي كلي كوك

حالت سيم و نوع صدا

سيم ۱

سيم ۲

سيم ۳

سيم ۴

صداي ريز با سيم‌هاي سفت و كشيده

دو

سل

دو

دو

سيم‌ها دو نيم‌پرده بم‌تر كوك شوند

سي‌بمل

فا

سي‌بمل

سي‌بمل

سيم‌ها سه نيم‌پرده بم تر كوك شوند

لا

مي

لا

لا

به علت پايين‌تر بودن نت دو در موسيقي سنتي ايران نسبت به موسيقي كلاسيك به ميزان يك پرده، كوك ِ «سي بمل، فا، سي بمل، سي بمل» همان كوك ِ «دو، سل، دو، دو» شناخته مي‌شود. در واقع، نامگذاري اين كوك (كه در اينجا كوك ماهور است) به عنوان «دو، سل، دو، دو» براي راحتي كار نوازندگان و هنرجويان است تا نسبت فاصله بين نت مورد استفاده در سيم يكم تا سيم دوم را كه ۵ نيم پرده است، درك كنند.

كوك شور

دستگاه شور مادر دستگاه‌هاي موسيقي ايران است و تمامي دستگاه‌ها و آوازها (به جز دستگاه چهارگاه) از شور مشتق مي‌شوند.

كوك‌هاي متداول شور

 

سيم ۱

سيم ۲

سيم ۳

سيم ۴

شور سُل

دو

سل

دو

فا

شور ر

دو

سل

ر

ر

شور دو

دو

فا

دو

دو

شور لا

دو

سل

لا

ر

متعلقات شور

آوازهاي ابوعطا، بيات ترك، اقشاري،دشتي،بيات كرد و بيات اصفهان با اينكه از متعلقات دستگاه شور هستند، اما هر يك داراي كوك ِ جداگانه‌اي هستند. (امروزه آواز بيات اصفهان از متعلقات دستگاه همايون خوانده مي‌شود كه در قديم متعلق به شور بوده و ربع پرده با شور تفاوت دارد.)

آواز ابوعطا

كوك‌هاي متداول شور

 

سيم ۱

سيم ۲

سيم ۳

سيم ۴

توضيحات

ابوعطا دو

دو

سل

دو

فا

مأخوذ از شور سل

ابوعطا سل

دو

سل

ر

ر

مأخوذ از شور ر

ابوعطا فا

دو

فا

دو

دو

مأخوذ از شور دو

ابوعطا ر

دو

سل

لا

ر

مأخوذ از شور لا

آواز بيات ترك

كوك سه‌تار در آواز بيات ترك به روايت احمد عبادي نوازنده سه‌تار به اين گونه است:

نام

سيم اول

سيم دوم

سيم سوم

سيم چهارم

بيات‌ترك سي‌بمل

دو

فا

سي‌بمل

سي‌بمل

راست‌كوك سي‌بمل

دو

سل

سي‌بمل

فا

بيات‌ترك دو

دو

سل

دو

دو

بيات‌ترك مي‌بمل

دو

فا

مي‌بمل

مي‌بمل

بيات‌ترك فا

دو

فا

دو

دو

آواز افشاري

سيم اول

سيم دوم

سيم سوم

سيم چهارم

دو

سل

دو

دو

آواز دشتي

سيم اول

سيم دوم

سيم سوم

سيم چهارم

دو

سل

لا

ر

كوك همايون

كوك مورد استفاده براي دستگاه همايون دقيقا مانند كوك ِ مورد استفاده در آواز ِ ابوعطاست. در نوازندگي آواز بيات اصفهان نيز  نيز از همين كوك براي سه‌تار استفاده مي‌شود.

 

سيم ۱

سيم ۲

سيم ۳

سيم ۴

همايون مي كرن

دو

سل

ر

ر

همايون ر كرن

دو

سل

دو

دو

همايون لا كرن

دو

سل

لا كرن

ر

همايون لا كرن ۲

دو

فا

سل

دو

همايون سل كرن

دو

فا

سل كرن

مي بمل

كوك ماهور

كوك ِ سه‌تار در دستگاه ماهور به عنوان پايه شناخته مي‌شود و در اين كوك، سه‌تار داراي بيشترين وسعت صوتي خود است.

سيم‌هاي سه‌تار براي نوازندگي دستگاه ماهور به اين صورت كوك مي‌شوند:

 

سيم ۱

سيم ۲

سيم ۳

سيم ۴

ماهور ِ دو

دو

سل

دو

دو

...

دو

فا

دو

دو

...

دو

سل

دو

فا

كوك راست‌پنجگاه

 

سيم ۱

سيم ۲

سيم ۳

سيم ۴

راست‌پنجگاه فا

دو

فا

دو

دو

راست‌پنجگاه دو

دو

سل

دو

دو

راست‌پنجگاه سل

دو

سل

ر

ر

wikipedia.org.

نوازندگان سه تار و شيوه ي نوازندگي انها

۴۸۳ بازديد

آموزش و تدريس تار و سه تار كرج شاهين ويلادر قرن حاضر نواختن اين ساز دچار تحولات زيادي شده است و هم اينك بيش از ده شيوه سه تار نوازي را داريم كه هر يك بر گرفته از شيوه قدما و تركيب آن با شيوه هاي ديگر از جمله سلايق شخصي است. اين تفاوت نواختن ها در عمل با استفاده از تنوع مضراب زني، موقعيت قرار گفتن دست مضراب زن بر روي صفحه ساز و نحوه پرده گرفتن توسط دست چپ حاصل مي شود. عواملي همچون نواخت ملايم بر روي سيم ها، تك سيم نوازي، شلوغ نوازي، تنبوري نوازي و سرعت مضراب و پنجه باعث مي شوند صداهاي متفاوتي از اين ساز شنيده شود. در عصر ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه، ميرزا عبدالله فرزند آقا علي اكبر فراهاني از نخستين كساني بود كه سه تار را، مانند تار يكي از سازهاي بنيادين موسيقي ايراني دانست و خود او نيز علاوه بر تار، نوازنده چيره دست سه تار بود. اما از آنجا كه در نخستين ضبط هاي موسيقي ايراني هيچ اثري از سه تار نوازي ميرزا عبدالله به ثبت نرسيده است، اطلاع دقيقي از شيوه نوازندگي سه تار او نداريم. 

 پس از وي، شاگردش درويش خان شاخص ترين نوازنده سه تار زمان خود بود كه از او نيز هيچ نمونه صوتي بر جاي نمانده است. درويش خان علاوه بر تار، شاگردان ممتازي در نوازندگي سه تار داشت كه مي توان به نام هاي ابوالحسن صبا، ارسلان درگاهي، يوسف فروتن، سعيد هرمزي و كلنل علي نقي وزيري اشاره كرد. وزيري با وجود آن كه شاگرد مستقيم درويش خان بود ولي در نوازندگي سه تار دنباله رو استادش نشد و يك شيوه كاملاً شخصي در پيش گرفت. سنت سه تار نوازي بر اساس رديف موسيقي ايران با تفاوت هايي در نحوه بيان، بعدها توسط احمد عبادي، داريوش صفوت، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفي و داريوش طلايي ادامه يافت.

شيوه نوازندگي اين ساز پس از ورود به راديو تغيير كرد. احمد عبادي فرزند كوچك ميرزا عبدالله در سال 1327 توسط اسماعيل نوّاب صفا به راديو دعوت شد و براي اوّلين بار در مرداد ماه سال 1327 صداي سه تارش از راديو پخش گرديد. پيش از آن شيوۀ قدما در نوازندگي سه تار بدين شكل بود كه تمامي سيم ها با يكديگر به صدا در مي آمد ولي عبادي شيوه خلوت نوازي يا تك سيم نوازي را سرلوحه كار خويش قرار داد. عبادي گر چه فرزند ميرزا عبدالله بود ولي مرگ زود هنگام پدر اين فرصت را به او نداد تا از محضرش استفاده كند. بنابراين بعدها نوازندگي سه تار را از خواهران خود خصوصاً ملوك خانم كه سه تار را به شيوۀ پدر مي نواخت فرا گرفت. با اين وجود، عبادي شيوه سه تار نوازي پدر را دنبال نكرد و خود در اين فن، صاحب شيوه مخصوصي شد.

پس از فوت استاد صبا شيوه نوازندگي قدما چندان پيگيري نشد و سه تار نوازي عملاً به سلايق شخصي ميل كرد. به عبارتي هر يك از نام آوران نوازندگي اين ساز با استفاده از منابع مختلف و لحاظ سليقه هاي شخصي به الگوهاي متفاوتي از نوازندگي سه تار دست يافتند. اين تفاوت ها به گونه اي است كه يك شنونده كم آشنا هم با چند بار گوش دادن متوجه آن ها مي شود. از شاگردان مستقيم ابوالحسن صبا مي توان به دكتر داريوش صفوت، دكتر تفضلي و محمود تاجبخش اشاره كرد.

از ديگر نوازندگان مطرح سه تار مي توان به نام هاي عطا جنگوك، داريوش پيرنياكان، مسعود شعاري، بهداد بابايي، رامين جزايري و فرشاد توكلي اشاره كرد كه برخي از ايشان تلفيقي از شيوه هاي گوناگون همراه با سليقه هاي شخصي را در سه تار نوازي سنتي دنبال مي كنند و برخي ديگر مانند رامين جزايري و فرشاد توكلي دنباله رو شيوه ابوالحسن صبا هستند.

سه تار سازي سبك، كم حجم و نسبتاً ارزان قيمت است و صدايي ملايم دارد. به همين دليل علاقه مندانش بيشتر از ديگر سازهاي ايراني مانند تار، سنتور و كمانچه هستند. به غير از اساتيدي كه نام و نمونه كارشان در اين مجموعه آمده است، نوازندگان زيادي هم اينك به نواختن و آموزش اين ساز ظريف مشغول هستند، افرادي مانند حميد سكوتي، هادي آذرپيرا، مهرداد ترابي، بهنام واداني، قشنگ كامكار، وصال عرب زاده، انوش جهانشاهي، امير حسين پورجوادي، بهاره فياضي، فريد خردمند، عرفان گنجه اي، علي بوستان، امين رامين، سروش قهرمانلو، مهدي رستمي، سياوش كرمي، حافظ ناظري، تهمورس پورناظري، عليرضا مرتضوي، مژگان شجريان، آرشام قادري، وحيد خسروي، بهراد توكلي، سپيده مشكي، كاوه گرايلي و ....

tar-3tar.mihanblog.com