انواع كوك سه تار

كوك

هر چهار سيم سه‌تار مي‌توانند توسط گوشي‌هايي كه در انتهاي دسته تعبيه شده كوك شوند.
نت پايهٔ كوك سه‌تار و تار معمولاً نت دو براي سيم يكم است و بقيه سيم‌ها بر اساس سيم اول كوك مي‌شوند. نت ِ دوي مورد استفاده در سه‌تار، در پيانو سي وسط (Middle C) است. نت دو در موسيقي ايراني معمولاً نيم پرده پايين‌تر از نت دو در موسيقي كلاسيك، و برابر با سي بمل در دياپازون است.

بعضي اوقات براي تمرين از پايه نت لا براي كوك سيم يكم استفاده مي‌شود چرا كه صداي ساز بم‌تر بوده و گوش نوازنده را آزار نمي‌دهد. دليل ديگر براي استفاده از نت ِ لا شل‌تر بودن سيم‌هاست و در نتيجه آسيب كمتري به سيم رسيده و عمر مفيد آن بالا مي‌رود؛ در عين حال كه انگشت‌گذاري و اجراي تكنيك هايي مانند مضراب ريز روي سيم شل آسان‌تر است.

معمولا براي هر دستگاه كوك خاصي در نظر گرفته مي‌شود، اما بسته به دستگاه، احساس نوازنده و تم آهنگ مورد نظر مي‌تواند متفاوت باشد. عوض شدن كوك ساز در هر دستگاه و آواز در موسيقي ايراني منجر به عوض شدن حال و هواي آهنگ‌ها مي‌شود اما مي‌توان با استفاده از كوك ِ دستگاه‌ها و آوازهاي مختلف، آهنگ‌هاي مربوط به دستگاه و يا آوازي ديگر را نواخت.

حالت‌هاي مختلف كوك

نامگذاري سيم‌ها براي كوك قراردادي است. به اين معني كه لازم نيست كوك سيم همان نت دياپازون باشد. براي مثال در حالتي كه قرار باشد سيم اول روي نت دو كوك شود و سيم دوم روي نت سل، مي‌توان هر دو را يك پرده پايين‌تر آورد و سيم اول را روي نت سي‌بمل و سيم دوم را روي نت فا كوك كرد. در موسيقي سنتي ايران مي‌توان هر دستگاه را با كوك‌هاي مختلف اجرا كرد كه در اينجا متداول‌ترين آنها معرفي مي‌شود.

به علت پايين‌تر بودن نت دو در موسيقي سنتي ايران نسبت به موسيقي كلاسيك به ميزان يك پرده، كوك ِ «سي بمل، فا، سي بمل، سي بمل» همان كوك ِ «دو، سل، دو، دو» شناخته مي‌شود. در واقع، نامگذاري اين كوك (كه در اينجا كوك ماهور است) به عنوان «دو، سل، دو، دو» براي راحتي كار نوازندگان و هنرجويان است تا نسبت فاصله بين نت مورد استفاده در سيم يكم تا سيم دوم را كه ۵ نيم پرده است، درك كنند.

كوك شور

دستگاه شور مادر دستگاه‌هاي موسيقي ايران است و تمامي دستگاه‌ها و آوازها (به جز دستگاه چهارگاه) از شور مشتق مي‌شوند.

متعلقات شور

آوازهاي ابوعطا، بيات ترك، اقشاري،دشتي،بيات كرد و بيات اصفهان با اينكه از متعلقات دستگاه شور هستند، اما هر يك داراي كوك ِ جداگانه‌اي هستند. (امروزه آواز بيات اصفهان از متعلقات دستگاه همايون خوانده مي‌شود كه در قديم متعلق به شور بوده و ربع پرده با شور تفاوت دارد.)

آواز ابوعطا

آواز بيات ترك

كوك سه‌تار در آواز بيات ترك به روايت احمد عبادي نوازنده سه‌تار به اين گونه است:

آواز افشاري

آواز دشتي

كوك همايون

كوك مورد استفاده براي دستگاه همايون دقيقا مانند كوك ِ مورد استفاده در آواز ِ ابوعطاست. در نوازندگي آواز بيات اصفهان نيز  نيز از همين كوك براي سه‌تار استفاده مي‌شود.

كوك ماهور

كوك ِ سه‌تار در دستگاه ماهور به عنوان پايه شناخته مي‌شود و در اين كوك، سه‌تار داراي بيشترين وسعت صوتي خود است.

سيم‌هاي سه‌تار براي نوازندگي دستگاه ماهور به اين صورت كوك مي‌شوند:

كوك راست‌پنجگاه

wikipedia.org.