آموزش تار و سه تار در تهران و كرج.تلفن: 09361890088

علي اكبر شهنازي فرزند آقا حسينقلي كه از 8 سالگي آموزش تار را نزد پدر خود آغاز و ظرف مدت 6 سال رديف موسيقي ايراني را از ويآموخت. در 14 سالگي اولين اجرايش با آواز « جناب دماوندي » بر روي صفحه ضبط شد.در 18 سالگي با مرگ پدر ؛ بر كرسي استادي وي تكيه زد و در سال 1308 هنرستان موسيقي شهنازي را بنا كرد . در سال 1341 رديف مرحوم پدرش را، كه در حال حاضر به نام « رديف ميرزاحسينقلي » مشهور است ، با اجرايي بسيار زيبا براي ادره فرهنگ وقت ؛ ضبط كرد. از سال 1364 با تعطيل كردن هنرستان خود ، آموزش در هنرستان ملي را آغاز و تا اواخر عمر ، در دوره عالي هنرستان موسيقي به انتقال گنجينه هنري خود اهتمام ورزيد. « رديف دوره ي عالي»(يك جلد كتاب و 4 نوار كاست ) با اجراي خود استاد ، از وي باقي مانده ؛ كه از منابع مهم آموزش تار به شمار مي رود. شهنازي ؛ نوازنده اي توانا ، خلاق و داراي تكنيك بسيار درخشان بود و شاگردان زيادي را از چند نسل تربيت كرد . ميرزا حسن خان مشاور ،منتظم الحكما ، حاج آقا محمد ايراني ، حبيب الله صالحي ، هوشنگ ظريف ، رضا وهداني ، محمد رضا لطفي ، حسين عليزاده ، داريوش طلائي، داريوش پيرنياكان ، و... از جمله شاگردان وي بوده اند.

 از سايت:tarineh.com

شركت در كلاس آموزش سه تار و تار در همه سنين امكان پذير است. اموزش تار و سه تار به دو روش انجام مي شود:

- روش سنتي گوشي يا سينه به سينه و يا مكتبخانه اي

- روش نوين تدريس از روي كتاب

كلاسهاي موسيقي (آموزش تار) به صورت جلسات خصوصي و نيمه خصوصي برگزار مي شود و مدرس تار در طول جلسه به آموزش درس جديد تار و رفع اشكالات تئوري و عملي هنرجو مي پردازند.

ساز شناسي تار

تار از سازهاي زهي و ايراني است كه با زخمه نواخته مي‌شود.

در گذشته تار ايراني پنج سيم (يا پنج تار) داشت. غلامحسين درويش يا درويش خان سيم ششمي به آن افزود كه همچنان به كار مي‌رود.

تار در لغت ايراني به معني زه، سيم و از لحاظ ساز شناسي از گروه سازهاي زهي مضرابي است.

ساز تار به سازسه تاراز جهاتي مشابه است و از يك خانواده محسوب مي شوند. شيوهٔ نوازندگي زخمهٔ عادي در تار به صورت راست (از بالا به پايين) است ولي در سه‌تار بالعكس است (از پايين به بالا). اين دو ساز از نظر تعداد پرده‌ها نيز با هم شباهت دارند.

از نوازندگان پيشين ساز تار مي توان از اساتيدي چون :آقا علي‌اكبر خان فراهاني،آقا حسينقلي، ميرزاعبدالله، درويش خان، اسماعيل ساقي، علينقي وزيري، موسي معروفي، نصرالله زرين‌پنجه،علي‌اكبر شهنازي،مرتضي ني‌داوود،عبدالحسين شهنازي، غلامحسين بيگجه‌خاني، لطف‌الله مجد، عطا جنگوك، فريدون حافظي، جليل شهناز، محمدرضا لطفي

تار سازي است كه اگر نوازنده بر آن چيره شود، مي‌تواند با آن كارهاي زيبا و ماندگاري بيافريند. اين ساز به خوبي توانايي تك نوازي و هم نوازي را دارا مي‌باشد.

سن آموزش تار

اموزش ساز تار در همه سنين امكان پذير است. كودكان از حدود 7سالگي مي توانند به  يادگيري تار بپردازند ولي شروع كلاس آموزش تار بهتر است بعد از گذراندن دوره اموزش موسيقي كودك (ارف) باشد . نوجوانان و بزرگسالان هم  مي توانند به آموزش تار بپردازند .آموزش موسيقي در هيچ سني دير نيست و علاوه بر اينكه  بعنوان تفريح  محسوب مي شود مي تواند در  تقويت حافظه و توانايي هاي ذهني، و هماهنگي چشم ودست نقش  داشته باشد.

ميزان تمرين آموزش تار

پيشرفت در يادگيري موسيقي و كليه  رشته هاي هنري بتدريج و به آرامي انجام مي شود و براي موفقيت  و كسب مهارت، تمرين و ممارست لازم است. پيشرفت هنرجويان در نواختن تار بستگي به ميزان تمرين و استعداد آنها دارد و تمرين روزانه و مداوم معمولا كارايي بيشتري دارد.

 از سايت:http://www.matinmi.com

حمبد نوايي معروف به عشقي (5-1282ش=صبح دوشنبه 1366/9/30=1987م تهران) از محل سكونتش در تجريش ، مقصود بيگ،كوچه ثقفي ، شماره 16 ، آرامگاه بهشت زهرا ،قطعه 104 رديف 67 شماره 38 به خاك سپرده شد.

سه تار ساز مشهور معاصر ، به تار سازي نيز اشتهار و اهتمام داشت. او فرزند پدري به نام رضا ، اهل كنگاور كرمانشاه بود و از 13 سالگي بهره مند از استادي معروف به نام سيد جلال .

در سال 1350 آغاز همكاري او با مركز حفظ و اشاعه موسيقي ، بنا به دعوت دكتر داريوش صفوت بود. عشقي درويش گونه اي آزاد از هر گونه قيد و بند ، در دنياي تجرد خويش ، با طبع بلند ، نه تكيه بر اغنيا مي زيست.

سه تار مي نواخت و همراه آن زمزمه اي سر مي داد ، تكيه كلامي داشت : (( يا هو )) و گاهي آن را تكرار مي كرد ، خدايا عشقي قلندر به جز تو بي نياز است و يا عشقي قلندر ، عشقي خداپرست محل كارش را مقدس مي داشت .

سه تار هاي عشقي از كيفيت صوتي مطلوبي برخوردار است. استاد احمد عبادي معتقد بود سه تار عشقي چيز ديگر است و بهترين سه تاري است كه مي توان از لحاظ زنگ و قدرت صدادهي به آن عنوان بهترين را داد.(ضمنا"داريوش طلايي نيز رديف سه تار نوازي را با ساز عشقي اجرا نموده است).

از ويژگيهاي سه تار عشقي مي توان به تحكيم كاسه ، تحدب صفحه ، و خوش دست بودن آن اشاره داشت.ولي ويژگي بازر آن بالانس صدا دهي در اكتاو هاي زيز وبم ، خوش صدايي همه سيمها ، بصورت ابريشمي و مخملين و قابليت مضراب خوري كه در تمام كوك ها خوش مي خواند.

و داراي دو مشخصه ظاهري يكي به شكل اشك كه در گلويي سه تار و معمولا" با صدف سفيد كار شده و كلمه (( عشقي )) كه در بالاترين قسمت كاسه ، در كنار سيم گير ( قسمتي كه دست هنگام نواختن روي كاسه گذاشته مي شود) با خطي عاميانه و با مداد حك مي كرد.البته تمام سازهاي عشقي داراي مهر نبودند.

استاد عشقي پنج نوع سه تار مي ساخت و براي هر كدام يك قالب مخصوص داشت.

1- سه تار ( كاسه بزرگ 11 ترك ) عشقي ،كه بيشتر از بقيه طرفدار داشت.

2- سه تار ( كاسه متوسط 11ترك) كمي كوچكتر از نوع اول اما با قالبي كشيده تر (جره) كه در نوع خود زيبا و خوش صداست.

3- سه تار كوچك يا سازهاي مسافرتي با 9 ترك .

4- سه تار كوچك كتابي با كاسه تخت كه به آن زير عبايي ميگفتند.

5- سه تار ( پوستي از ابداعات عشقي) با قالبي بزرگتر وبا پنجه اي زيبا ، روي صفحه آن به شكل قلب حغره اي ايجاد مي نمود و پوست بر روي آن مي كشيد و خرك ساز را كه شبيه خرك تار بود بر روي پوست مستقر مي ساخت.

استاد عشقي بجز اين پنج نوع سه تار ، سه تار يك تكه نيز مي ساخت .

عشقي يكي از بهترين شاگردان استاد سيد جلال تار ساز و سه تار ساز معروف به شمار مي رفت . عشقي نه تنها سه تار ساز خوبي بود ، بلكه تار هاي نخبه اي هم ساخته است ، اما دلبستگي اصلي او ساختن سه تار بود.

سه تار هايش خوش دست ، سبك وزن و خوش صدا و بسيار زيبا است . امروز هنر مندان به داشتن سه تار هاي عشقي افتخار مي كنند . سه تار هاي او علاقمندان و جويندگان بسياري دارد .

مرحوم عشقي از كساني بود كه كارگاهش محفل استادان بنام و برجسته زمان بود و اگر چه بهره اي از زندگي هنري اش نبرد ، اما نام او و كارهاي ارزنده اش ، همواره در يادها و خاطره ها زنده و جاويد است.

هنرجويان بسياري در زمينه ساخت ساز از دانش ومهارت عشقي برخوردار شدند . كه بعضي از آنها در اين صنعت به مرتبه والايي رسيده اند.

از جمله فرمان مرادي كه امروز استادي قابل است . فرمان مرادي حق شاگردي را در مورد استادش كاملا" به جا آورد و تا آخرين لحضه حيات او يار ومدد كارش بود.

هم اكنون سه تار عشقي در بين علاقمندان با قيمتي بالغ بر 10 تا 15 ميليون تومان طرفدار دارد.

منبع.: http://www.3tar.ir

در ايام قديم نسلي از ساز سازان سنتي در ايران به وجود آمدند، كه در كارشان مهارت زيادي پيدا كردند و به مرحله ي استادي رسيدند. در همين زمان در خانواده اي هنرمند در جلفاي اصفهان كودكي پا به عرصه وجود ميگذارد كه نام آوانس آبكاريان را برايش انتخاب و بعدها معروف به ( يحيي تار ساز ) شهرت زائد الوصفي كسب كرده به گونه اي كه هر كس تاري داشته باشد، حتي دورترين روستاها آن را منسوب به يحيي مي داند و افتخار مي كند گويي تار با نام يحيي عجين شده و از هم جدا شدني نيستند. پدر و عموي يحيي كه به ترتيب خاچيك و هامبارسون نام داشتند از هنرمندان اين رشته بودند و يحيي از زمان كودكي با تار و ساير وسايل موسيقي آشنا مي شود و با آنها انس مي گيرد، خصوصا" با شكل تار كه اثري نيكو در او به جاي مي گذارد . هنگامي كه صداي زيباي تار را مي شنود شيفتگي و علاقه اي وافر بدان پيدا مي كند و تصميم مي گيرد كه كار پدر و عمويش را ادامه دهد.بزرگتر كه مي شود به پدرش در ساختن تار و سه تار كمك مي كند.در قديم روال كار چنين بوده كه پدر يا عمو كارش را به پسر يا برادرزاده اش مي آموخته، چون در آن زمان هنر و حرفه در خانواده موروثي بوده و يحيي هم بر همين منوال شاگردپدرش بوده است،به علت نبوغ ذاتي اي كه داشته به زيبايي كار استادان ديگر هم توجه خاصي پيدا مي كند و شيفته ي كار استاد فرج الله استاد يگانه و بي نظير مي شود پا را از دايره ي كار پدر و عمويش فراتر مي گذارد و اندازه و الگوي استاد فرج الله را اختيار مي كند و با كمي تصرف توانسته به ساز تار ، زيبايي خاص و قابل توجهي بدهد و صدادهي آن را به اعلا درجه برساند كه تا كنون هيچ سازنده اي نتوانسته به آن مقام برسد . و اين مي رساند كه او در اين راه بسيار جست و جو كرده تا به آنچه مورد نظرش بوده ، دست يافته است .اگر تار يحيي را در سطحي صاف قرار دهيم خواهيم ديد كه تار يحيي از نظر زيبايي در بين تارهاي ممتاز است .

مشخصه خوش خواني و خوش دستي تار يحيي   

مشخصه خوش خواني و خوش دستي تار يحيي به چند عامل مهم بستگي دارد: طرز ساخت كاسه، نصب دسته به كاسه ، عمل آوردن رو دسته ، اندازه هاي دقيق نسبت كاسه به دسته، تناسب كاسه ي بزرگ و كاسه كوچك (نقاره) ، نفير داخل كاسه ، تراش داخل كاسه تناسب داخلي حجم كاسه ي بزرگ و كاسه كوچك و... مهمتراز اينها خركي را كه براي اولين بار روي تار قرارميداد و آن را امتحان مي كرد اگر از نظر صدادهي مطلوب واقع مي شد ديگر عوض نمي كرد و اين خرك را هميشه روي تار نگاه مي داشت ، در صورت تغيير دادن صدا دهي تار كم مي شود و از خوش خواني مي افتد . توصيه نگارنده اين است كه روي خرك تار خود را امضاء و علامت گذاري كنيد زيرا عوض كردن آن به وسيله نا اهلان اختمال حتمي دارد. تار هاي يحيي به علت مرغوبيت ، خريداران فراواني داشته است به ياد دارم در سال 1312 تار يحيي 40 تومان و تار ساير استادان 14 تا 15 تومان بود و تار هاي معمولي 3 تا 5 تومان خريداري مي شد . بدين لحاظ كار او را تقليد و به نام او مي فروختند. بنابراين تصميم مي گيرد مهري بسازد و كارهايش را مهر كند . تا آن زمان كسي كار را مهر مي زد. يحيي مهر بيضي شكل كوچكي مي سازد و كلمه يحيي را روي آن حك مي كند و به درون كاسه بزرگ مي زند. اما از خدا بي خبران اين مهر را تقليد مي كنند و او دوباره در صدد برمي آيد كه مهر ديگري بسازد ، مهري مي سازد دايره شكل ونام يحيي را به تاريخ 1325 (هجري قمري) با فشار روي بيخ دسته تار مي زند . كه البته آن را هم تقليد مي كنند . يحيي با اين امر مبارزه مي كند و مهر بيضي شكل كوچكي مي سازد و آن را روي كاغذي مي زند و تاريخ ساخت و محل ساخت را مي نويسد و در زير سيم گير مي چسباند و سيم گير را در جاي خود وصل مي كند و مهر مخفي ديگري كه همين مهر زير سيم گير باشد ، روي كاغذي مي زند و آن را زير استخوان سرپنجه مي چسباند. اگر تار يحيي دست نخورده باشد ، اين مهر زير استخوان سر پنجه وجود دارد. اگر تاري اين سه مهر را داشته باشد خصوصا" مهر زير استخوان سر پنجه ، محققا" ساخته يحيي است.

نمونه مهر يحيي در بيخ دسته تار 

گفتيم كه سازندگان قديم كارشان را مهر نمي زدند ، بعد از يحيي اين كار ترويج مي شود شگرد كار يحيي براي ساخت تار اين بود كه براي بالا بردن كيفيت كارش  از بهترين چوب ها و بهترين مصالح استفاده مي كرد . ذكر اين نكته قابل اهميت است كه يحيي بيشتر تار هايش را در اصفهان ساخته است ، معمولا" اين تار ها رنگ روشن و خال هاي سفيدي در پهلو هاي كاسه دارند و به همين دليل اين كه چوب توت جوان استفاده شده ، صدايشان زنگ دارد و زير خوان است وي مدتي به قزوين نزد خواهرش مي رود و تارهايي كه در آنجا ساخته به خاطر مرغوبيت چوب قزوين هم از نظر رنگ و هم از نظر صدا دهي خوب در آمده است.

يحيي چپ دست بوده ومعمولا افراد  چپ دست در كارشان مهارت زيادي پيدا مي كنند. زماني كه يحيي در قزوين كار مي كرده ، دو عدد تار يكي كاسه بزرگ و ديگري كه اندازه هاي آن با تارهاي معمولي فرق بسيار دارد . براي خواهرش مي سازد و داخل تار بزرگ را با خط خود و با مدادكپيه بنفش به زبان ارمني مي نويسد و به خواهرش هديه مي كند . متاسفانه تاريخ در آن قيد نشده است . اين دو عدد تار در سال 1362 از خواهر زاده يحيي خريداري مي شود و خريدار ، آن را براي تعمير نزد من آورد و همان سه مهري را كه قبلا" ذكر شد دارا بود.          در حال حاضر (تار يحيي ) در بين علاقمندان تا مرز 200 ميليون تومان نيز طرفدار داشته است.

نكته:امروزه حتي در ميان سازندگان ساز يا فروشندگان ساز كم هستند افرادي كه واقعا" بدانند كه صداي يك تار چگونه بايد باشد و هرگز به طور يقين نمي توان دانست كه آيا فلان تار بد است يا نه، زيرا تنها كافي است كه پوست بد قرا گيرد تا بهترين ساز تمام كيفيت خود را از دست بدهد. در بعضي از موارد ، يك سوهان كشي صحيح روي لبه ي كاسه يا روي دسته ي تار ، كافي است تا عيوب بزرگ را رفع كند ، و يا برعكس ، به ترتيبي غير قابل مرمت صداي آن را ضايع كند . متداولترين معيار ، قدرت و زنگ است. اما براي قضاوت در باب كيفيت يك تار ، بايد نواختن آن را هم به خوبي دانست.(دو اصل مهم متحول شدن تار ، پوست و خرك است).

 منبع.: http://www.3tar.ir

تار از سازهاي زهي و ايراني است كه با زخمه نواخته مي‌شود. تار در ايران و برخي مناطق ديگر خاورميانه مانند افغانستان، تاجيكستان، جمهوري آذربايجان و ارمنستان و گرجستان و ديگر نواحي نزديك قفقاز براي نواختن موسيقي كلاسيك اين كشورها و بخش‌ها رايج است.واژه تار خودش در فارسي به معني رشته است. هرچند كه ممكن است معني يكساني در زبان‌هاي تحت تاثير فارسي و يا ديگر زبان‌هاي ايراني تبار مثل كردي داشته باشد. اين باعث شده است كه كارشناسان ايراني بر اين باور باشند كه تار ريشه مشتركي ميان همه اقوام ايراني تبار در جايي كه از سوي ايرانيكا با قاطعيت به نام قاره فرهنگي ايرانيان ناميده شده دارد.

در گذشته تار ايراني پنج سيم (يا پنج تار) داشت. غلامحسين درويش يا درويش خان سيم ششمي به آن افزود كه همچنان به كار مي‌رود.

تاريخچه تار

تار در لغت ايراني به معني زه، سيم و از لحاظ ساز شناسي از گروه سازهاي زهي مضرابي است. بنابر روايتي تار از زمان فارابي(حدود سال ۲۶۰ هجري – سال ۳۳۹ هجري) موسيقيدان معروف ايراني وجود داشته و بعد از وي توسط صفي الدين ارموي و ديگران به سمت كمال پيش رفته است. بر اين اساس نمونه سلف تار مربوط به عهد صفوي (سال ۱۰۸۰ هجري) در تصوير بالا مربوط به نقاشي‌هاي كاخ هشت بهشت اصفهان مشاهده مي‌شود . دو تصوير كه يكي در سال ۱۷۷۵ ميلادي و ديگري در سال ۱۷۹۰ ميلادي در شيراز از تار نقاشي شده است نشان مي‌دهد نواختن اين ساز در دورهٔ زنديه در شيراز متداول و مرسوم بوده است. با اين همه، نام نوازندهٔ مشخصي از اين ساز در منابع دورهٔ زنديه ديده نمي‌شود و از اين‌رو، احتمالاً اين ساز در آن دوره نام ديگري داشته استسازِ تار با شمايل و مشخصات كنوني (كاسه و نقاره شبيه به دل روبروي هم، با دسته‌اي متصل داراي ۶ سيم طبق تصوير بالا) از زمان قاجار ديده شده است. مرتضي حنانه (استاد موسيقي ايراني) در كتاب گامهاي گمشده، تار را ساز ملي ايرانيان ميداند.مرحوم روح‌الله خالقي (استاد موسيقي ايراني) در كتاب سرگذشت موسيقي مي‌گويد: ساز (تار) بهمراه نام سازهايي ديگر در شعر فرخي سيستاني شاعر ايراني (۳۷۰-۴۲۹) ذكر شده است (هر روز يكي دولت و هر روز يكي غژ * هر روز يكي نزهت و هر روز يكي تار). ساز تار ساخته و پرداخته ذوق ايراني است (منحني و قوس‌هايي كه در ساخت تار ديده مي‌شود در خوشنويسي و نقاشي و مينياتور و معماري ايراني جاري و ساري است) و طي سالهاي متمادي كامل و كاملتر گشته است.آخرين اصلاحات توسط درويش خان استاد موسيقي ايراني(۱۲۵۱تهران_۲ آذر ۱۳۰۵تهران) با افزودن سيم ششم جهت تكميل و وسعت دامنه صوتي تار انجام پذيرفته است. تار داراي ۲۸ پرده است (يعني كمتر از سه اكتاو). آخرين الگوي منحصربه‌فرد ساخت تار نيز متعلق به سازگر مشهور ايراني استاد يحيي دوم(۱۲۵۴-۱۳۱۰ه. ش) مي‌باشد چه به لحاظ شاخص فني و چه از لحاظ ذوقي همچنان كه گره چوب را به شكل متقارن روي كاسه تار (در اصطلاح چهار گل) طراحي مينموده است. جنس چوب كاسه تار از درخت توت، دسته آن گردو مي‌باشد.

كاسهٔ تار بيشتر از كنده كهنه چوب توت ساخته مي‌شود كه هرچه اين چوب كهنه‌تر باشد به دليل خشك بودن تارهاي آن چوب تار داراي صداي بهتري خواهد بود. پرده‌ها از جنس روده گوسفند و دسته و پنجه معمولاً از چوب گردو تهيه مي‌شوند. شكل كاسهٔ تار مانند دو دل به هم چسبيده و از پشت شبيه به انسان نشسته‌اي است. تار قفقازي شكل كمي متفاوتي دارد و سيم‌هاي آن بيشتر است. جنس خرك از شاخ بز كوهي است. در دو طرف دسته از استخوان شتر استفاده مي‌شود. از لحاظي ساز تار به سه‌تار نزديك است. از لحاظ شيوهٔ نوازندگي زخمهٔ عادي در تار به صورت راست (از بالا به پايين) است ولي در سه‌تار بالعكس است (از پايين به بالا). همچنين از نظر تعداد پرده‌ها نيز با هم شباهت دارند. صداي تار به دليل وجود پوستي كه روي آن است از شفافيت خاصي برخوردار است اين پوست معمولاً پوست جنين گاو مي‌باشد ولي از پوست ماهي نيز مي‌توان استفاده كرد. به خصوص سازهايي كه ساخت قديم هستند از شيوهٔ صداي ديگري برخوردارند.

شكل ظاهري

قسمت كاسه (شكم) به دو قسمت بزرگ و كوچك تقسيم مي‌شود كه قسمت كوچك را نقاره مي‌گويند. روي كاسه و نقارهٔ تار پوست كشيده مي‌شود. خرك تار بر پوست كاسه تكيه كرده است. قسمت نقاره در انتهاي بالايي به دسته (گردن) متصل شده است. دستهٔ تار بلند و حدود ۴۵ تا ۵۰ سانتي‌متر است و بر كناره‌هاي سطح جلويي آن دو روكش استخواني چسبانده شده است كه اين استخوان معمولاً از استخوان شتر تهيه مي‌شود. دور دسته، پرده‌هايي عمود بر طول آن با فواصل معين بسته شده است. تعداد پرده‌ها امروزه ۲۸ است. سازهاي قديمي با تعداد ۲۵ پرده ساخته مي شده است. جعبه گوشي (سر) در انتهاي بالايي دسته قرار گرفته و از هر طرف سه گوشي بر سطوح جانبي جعبه كار گذاشته شده است. تعداد سيم‌هاي تار شش است كه از انتهاي تحتاني كاسه شروع شده، از روي خرك عبور مي‌كند و در تمام طول دسته كشيده شده، تا بالاخره به جعبه گوشي‌ها داخل و در آنجا به دور گوشي‌ها كشيده مي‌شوند. سيم‌هاي شش‌گانه عبارتند از دو سيم سفيد (پائين) كه همصدا كوك مي‌شوند، دو سيم زرد (همصدا)، يك سيم سفيد نازك (بنام زير) و بالاخره يك سيم زرد (بم)، كه دوتاي آخري غالباً به فاصله اكتاو كوك مي‌شوند.

منبع:fa.wikipedia

سه‌تار از سازهاي زهي و مضرابي موسيقي ايراني است كه آن را با ناخن انگشت اشارهٔ دست راست مي‌نوازند. اين ساز، داراي ۴ سيم از جنس فولاد و برنج است كه به موازات دسته، از كاسه تا پنجه كشيده شده‌اند. سه‌تار داراي ۲۶ پردهٔ قابل حركت از جنس روده‌ي حيوانات يا ابريشم است. صداي آن ظريف و تو دماغي و تا حدودي غمگين است و وسعت صوتي آن نزديك به ۳ اكتاو است.

سه‌تار پيشتر هم‌خانواده با سازهايي چون دوتار و تنبور بوده است و امروزه به تار بسيار نزديك‌تر است. در موسيقي دستگاهي ايران استفاده از سه‌تار بسيار رواج دارد؛ گرچه بيشتر براي تك‌نوازي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين ساز براي هر دستگاه كوك ويژه‌اي دارد ولي فاصلهٔ چهارم يا پنجم پايين رونده معمولاً بين سيم‌هاي اول و دوم ثابت است.

نوازندگان سه‌تار براي اجراي آن، در حالت نشسته روي زمين يا صندلي، كاسهٔ ساز را به صورت مورب و با زاويهٔ ۴۵ درجه روي ران راست قرار داده و با سر انگشتان دست چپ روي پرده‌ها (دستان‌ها) ي روي دستهٔ سه‌تار حركت مي‌كنند و با انگشت اشارهٔ دست راست خود به سيم‌ها ضربه مي‌رنند. معمولاً براي نوازندگي فقط انگشتان اشاره، مياني،حلقه و در بعضي موارد انگشت كوچك دست چپ استفاده مي‌شوند اما در آثار استادان، استفاده از انگشت شست براي پرده‌گيري روي سيم بم نيز كاربرد دارد.

در حين نوازندگي سه‌تار، مي‌توان با زخمه‌زدن نزديك به خرك، صدا را كمي زبر و خشن كرد؛ و با انجام اين كار نزديك به گلوي ساز، صدايي نرم و ملايم و اصطلاحاً پخته‌تر توليد مي‌شود.

سه‌تار در گذشته سه سيم (تار) داشته و اكنون چهار سيم دارد كه سيم سوم و چهارم آن نزديك به هم قرار دارند و هم‌زمان نواخته مي‌شوند و مجموعهٔ آن دو را معمولاً سيم «بم» مي‌نامند. با گذشت زمان كساني چون ابونصر فارابي، ابوعلي سينا، صفي الدين ارموي و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزايش يك سيم ديگر به اين ساز را درك كرده و سه‌تارهاي امروزي داراي چهار سيم هستند (اين سيم از نظر تاريخي سيم چهارم است ولي سيم سوم خوانده مي‌شود). سيم سوم سه تار به سيم مشتاق معروف است و به روايتي از ابوالحسن صبا اين سيم را نخستين بار درويشي به نام مشتاق علي شاه به اين ساز افزوده است.

برخي از جمله عده‌اي از عرفاً به آن «اوتار» نيز مي‌گويند.

سه تار داراي صدايي مخملين و ظريف بوده از آنجايي كه كه با كنار ناخن انگشت سبابه دست راست نواخته مي‌شود، صداي ساز ارتباط مستقيمي با اعصاب و روان نوازنده پيدا مي‌كند و از اين رو سه تار را اغلب همدم اوقات تنهايي خوانده‌اند.

اغلب شنوندگان، ساز سه تار را داراي لحن و نواي غمگيني احساس مي‌كنند، اما نوازندگان معاصر موسيقي ايراني در تلاش براي توسعه موسيقي مدرن و نوي ايران، آثار زيبايي آفريده‌اند كه با حال و هوايي كه تا دو دهه پيش از اين ساز تصور مي‌شد كاملاً متفاوت است. البته مي‌بايست اشاره كرد كه در سه تار نوازي مدرن تجربه استفاده از مضراب سيمي تجربه‌اي موفق بوده و با ايجاد صدايي شفاف و كريستالي كمك شاياني به گسترش امكانات اين ساز عجيب نموده است. اجراي تك سيم‌هايي خاص و همچنين افزايش قدرت اجراي ديناميك‌هاي مختلف نيز از مزاياي استفاده از مضراب سيمي در نوازندگي است. روايت از روح الله خالقي : شايد ساز سه تار را در زماني كه موسيقي ممنوع بوده ونوازندگان براي آنكه صداي آن خارج از محل نرود آفريده اند.

--------------------------------------------

منبع:fa.wikipedia