در ايام قديم نسلي از ساز سازان سنتي در ايران به وجود آمدند، كه در كارشان مهارت زيادي پيدا كردند و به مرحله ي استادي رسيدند. در همين زمان در خانواده اي هنرمند در جلفاي اصفهان كودكي پا به عرصه وجود ميگذارد كه نام آوانس آبكاريان را برايش انتخاب و بعدها معروف به ( يحيي تار ساز ) شهرت زائد الوصفي كسب كرده به گونه اي كه هر كس تاري داشته باشد، حتي دورترين روستاها آن را منسوب به يحيي مي داند و افتخار مي كند گويي تار با نام يحيي عجين شده و از هم جدا شدني نيستند. پدر و عموي يحيي كه به ترتيب خاچيك و هامبارسون نام داشتند از هنرمندان اين رشته بودند و يحيي از زمان كودكي با تار و ساير وسايل موسيقي آشنا مي شود و با آنها انس مي گيرد، خصوصا" با شكل تار كه اثري نيكو در او به جاي مي گذارد . هنگامي كه صداي زيباي تار را مي شنود شيفتگي و علاقه اي وافر بدان پيدا مي كند و تصميم مي گيرد كه كار پدر و عمويش را ادامه دهد.بزرگتر كه مي شود به پدرش در ساختن تار و سه تار كمك مي كند.در قديم روال كار چنين بوده كه پدر يا عمو كارش را به پسر يا برادرزاده اش مي آموخته، چون در آن زمان هنر و حرفه در خانواده موروثي بوده و يحيي هم بر همين منوال شاگردپدرش بوده است،به علت نبوغ ذاتي اي كه داشته به زيبايي كار استادان ديگر هم توجه خاصي پيدا مي كند و شيفته ي كار استاد فرج الله استاد يگانه و بي نظير مي شود پا را از دايره ي كار پدر و عمويش فراتر مي گذارد و اندازه و الگوي استاد فرج الله را اختيار مي كند و با كمي تصرف توانسته به ساز تار ، زيبايي خاص و قابل توجهي بدهد و صدادهي آن را به اعلا درجه برساند كه تا كنون هيچ سازنده اي نتوانسته به آن مقام برسد . و اين مي رساند كه او در اين راه بسيار جست و جو كرده تا به آنچه مورد نظرش بوده ، دست يافته است .اگر تار يحيي را در سطحي صاف قرار دهيم خواهيم ديد كه تار يحيي از نظر زيبايي در بين تارهاي ممتاز است .
مشخصه خوش خواني و خوش دستي تار يحيي
مشخصه خوش خواني و خوش دستي تار يحيي به چند عامل مهم بستگي دارد: طرز ساخت كاسه، نصب دسته به كاسه ، عمل آوردن رو دسته ، اندازه هاي دقيق نسبت كاسه به دسته، تناسب كاسه ي بزرگ و كاسه كوچك (نقاره) ، نفير داخل كاسه ، تراش داخل كاسه تناسب داخلي حجم كاسه ي بزرگ و كاسه كوچك و... مهمتراز اينها خركي را كه براي اولين بار روي تار قرارميداد و آن را امتحان مي كرد اگر از نظر صدادهي مطلوب واقع مي شد ديگر عوض نمي كرد و اين خرك را هميشه روي تار نگاه مي داشت ، در صورت تغيير دادن صدا دهي تار كم مي شود و از خوش خواني مي افتد . توصيه نگارنده اين است كه روي خرك تار خود را امضاء و علامت گذاري كنيد زيرا عوض كردن آن به وسيله نا اهلان اختمال حتمي دارد. تار هاي يحيي به علت مرغوبيت ، خريداران فراواني داشته است به ياد دارم در سال 1312 تار يحيي 40 تومان و تار ساير استادان 14 تا 15 تومان بود و تار هاي معمولي 3 تا 5 تومان خريداري مي شد . بدين لحاظ كار او را تقليد و به نام او مي فروختند. بنابراين تصميم مي گيرد مهري بسازد و كارهايش را مهر كند . تا آن زمان كسي كار را مهر مي زد. يحيي مهر بيضي شكل كوچكي مي سازد و كلمه يحيي را روي آن حك مي كند و به درون كاسه بزرگ مي زند. اما از خدا بي خبران اين مهر را تقليد مي كنند و او دوباره در صدد برمي آيد كه مهر ديگري بسازد ، مهري مي سازد دايره شكل ونام يحيي را به تاريخ 1325 (هجري قمري) با فشار روي بيخ دسته تار مي زند . كه البته آن را هم تقليد مي كنند . يحيي با اين امر مبارزه مي كند و مهر بيضي شكل كوچكي مي سازد و آن را روي كاغذي مي زند و تاريخ ساخت و محل ساخت را مي نويسد و در زير سيم گير مي چسباند و سيم گير را در جاي خود وصل مي كند و مهر مخفي ديگري كه همين مهر زير سيم گير باشد ، روي كاغذي مي زند و آن را زير استخوان سرپنجه مي چسباند. اگر تار يحيي دست نخورده باشد ، اين مهر زير استخوان سر پنجه وجود دارد. اگر تاري اين سه مهر را داشته باشد خصوصا" مهر زير استخوان سر پنجه ، محققا" ساخته يحيي است.
نمونه مهر يحيي در بيخ دسته تار
گفتيم كه سازندگان قديم كارشان را مهر نمي زدند ، بعد از يحيي اين كار ترويج مي شود شگرد كار يحيي براي ساخت تار اين بود كه براي بالا بردن كيفيت كارش از بهترين چوب ها و بهترين مصالح استفاده مي كرد . ذكر اين نكته قابل اهميت است كه يحيي بيشتر تار هايش را در اصفهان ساخته است ، معمولا" اين تار ها رنگ روشن و خال هاي سفيدي در پهلو هاي كاسه دارند و به همين دليل اين كه چوب توت جوان استفاده شده ، صدايشان زنگ دارد و زير خوان است وي مدتي به قزوين نزد خواهرش مي رود و تارهايي كه در آنجا ساخته به خاطر مرغوبيت چوب قزوين هم از نظر رنگ و هم از نظر صدا دهي خوب در آمده است.
يحيي چپ دست بوده ومعمولا افراد چپ دست در كارشان مهارت زيادي پيدا مي كنند. زماني كه يحيي در قزوين كار مي كرده ، دو عدد تار يكي كاسه بزرگ و ديگري كه اندازه هاي آن با تارهاي معمولي فرق بسيار دارد . براي خواهرش مي سازد و داخل تار بزرگ را با خط خود و با مدادكپيه بنفش به زبان ارمني مي نويسد و به خواهرش هديه مي كند . متاسفانه تاريخ در آن قيد نشده است . اين دو عدد تار در سال 1362 از خواهر زاده يحيي خريداري مي شود و خريدار ، آن را براي تعمير نزد من آورد و همان سه مهري را كه قبلا" ذكر شد دارا بود. در حال حاضر (تار يحيي ) در بين علاقمندان تا مرز 200 ميليون تومان نيز طرفدار داشته است.
نكته:امروزه حتي در ميان سازندگان ساز يا فروشندگان ساز كم هستند افرادي كه واقعا" بدانند كه صداي يك تار چگونه بايد باشد و هرگز به طور يقين نمي توان دانست كه آيا فلان تار بد است يا نه، زيرا تنها كافي است كه پوست بد قرا گيرد تا بهترين ساز تمام كيفيت خود را از دست بدهد. در بعضي از موارد ، يك سوهان كشي صحيح روي لبه ي كاسه يا روي دسته ي تار ، كافي است تا عيوب بزرگ را رفع كند ، و يا برعكس ، به ترتيبي غير قابل مرمت صداي آن را ضايع كند . متداولترين معيار ، قدرت و زنگ است. اما براي قضاوت در باب كيفيت يك تار ، بايد نواختن آن را هم به خوبي دانست.(دو اصل مهم متحول شدن تار ، پوست و خرك است).
منبع.: http://www.3tar.ir