اصلاح پرده ساليان درازيست در موسيقي ما چه در موسيقي عملي چه نظري، مورد استفاده قرار مي گيرد؛ هنوز هم پرده روي سازهاي ايراني به فرم گذشته استفاده مي شود، البته اين به معناي توقف روند اصلاح سازگاري و بهبود كيفيت در سازگري موسيقي ايراني نيست. براي روشن شدن اين موضوع به بحث در مورد انواع پرده هاي معمول سه تار و دليل رد بعضي از طرح هاي پيشنهادي مي پردازيم.
يك نوازنده آماتور اولين بار كه نحوه بستن پرده و گره زدن پرده هاي معمول تار و سه تار (كه اكثرا” از روده گوسفند است) را ببيند حتما” اين سئوال برايش پيش مي آيد كه چرا تار و سه تار نبايد مانند ماندولين و گيتار پرده هاي ثابت داشته باشند كه هر سال مشكلات تعويض پرده يا تنظيم پرده (كه بخاطر تماس دست با پرده هاي متحرك روي مي دهد) را نداشته باشد؟
فواصل ريزتر از ربع پرده كه در موسيقي ايران به وفور ديده مي شود موجب شده، نوازنده زحمت استفاده از پرده هاي متحرك را بپذيرد و از پرده هاي ثابت استفاده نكند. اينجا يك سئوال پيش مي آيد كه چرا كل پرده ها ( يعني مثلا” از سي كرن به جاي يك پرده دو پرده) بصورت ثابت روي ساز بسته نمي شود كه اصلا” نيازي به بالا يا پاين كشيدن پرده نباشد؟
به جواب اين سئوال هنگام نوازندگي با پرده هاي كامل مي توان رسيد! وقتي فاصله پرده ها به قدري كم شود كه انگشت بين آن به خوبي قرار نگيرد لرزش سيم بوسيله گوشت دست گرفته مي شود و صداي سيم تا حدي خفه مي شود و ساز ديگر طنين مناسبي نخواهد داشت.
(پرده روي دسته سازها غير از اينكه باعث سهولت پيدا كردن محل دقيق نت ها براي نوازنده مي شود، نقش يك شيطانك را هم به عهده مي گيرد! به اين صورت كه بر آمدگي پرده و فشار دست بر پرده لرزش سيم از محل پرده به قبل از آنرا قطع مي كند كه صداي شفافي هنگام زخمه زدن بوجود آيد، پس برخلاف تصور عده اي كه عقيده دارند تنبلي نوازندگان در پيدا كردن نتها موجب بسته شدن پرده روي سازها شده ، توليد صداي خالص بدون پرد ممكن نيست!)
اين موضوع كه چه پرده اي براي سازهاي تار و سه تار مناسب است (كه هم كيفيت صدايي خوبي داشته باشد هم دوام زياد) اخيرا” بعضي از نوازندگان و سازگران را به جنب و جوش واداشته و تجربيات جالبي هم در اين سالها به دست آمده.
پرده معمولي از جنس روده گوسفند
پرده هاي معمولي كه روي تار و سه تار (و سازهاي محلي مثل تنبور و گاهي دوتار) بسته مي شوند، روده گوسفند هستند. اين پرده ها نسبت به پرده ها يي كه در ادامه ذكر خواهد شد زبرتر و كم دوامتر هستند ولي در جابجايي ها روي نتهايي كه متغيير است، نرمتر و لغزنده ترند. اين پرده ها بطور ميانگين حدود يكسال تا يكسال و نيم در دست يك نوازنده متوسط كارايي دارد(بدون آغشته كردن آن به مواد نگهدارنده ديگر) و پس از آن يكي پس از ديگري باز مي شود ( متفاوت بودن جنس پرده، رطوبت محل نگهداري و استيل دست چپ نوازنده در طول عمر پرده تاثير زيادي دارد، همين پرده در شرايط مناسب آب و هوايي و با استيل مناسب مي تواند بيش از ۳ سال عمر كند)
رطوبت هوا مخصوصا” در تابستان كه كولرهاي آبي در منازل ايران استفاده مي شود ضربه زيادي به ساز و مخصوصا” به پرده ساز (از جنس روده گوسفند) مي زند.
گاهي در تابستان پس از باز كردن جعبه ساز متوجه شويد.چند پرده پاره شده، براي جلوگيري از اين اتفاق بسته هاي رطوبي گير ( كه معمولا” در جعبه هاي لوازم الكتريكي هم هست) را در جعبه ساز بگذاريد تا محيط نگهداري ساز مرطوب نباشد.
همانطور كه در بالا ذكر شد، استيل دست چپ نوازنده و ميزان اصطكاك آن با پرده در طول عمر پرده نقش مهمي دارد. نوازنده بايد سعي كند تا حد امكان كمترين تماس را با پرده داشته باشد، اين هم به سرعت در حركت افقي دست روي دسته كمك مي كند هم از ساييدگي پرده مي كاهد. پرده هاي معمولي (روده گوسفند) بخاطر قيمت پائين و سهولت در بستن روي ساز، بيشترين آمار فروش را (نسبت به انواع ديگر پرده) از آن خود كرده است.
ازسايت:www.yjc.ir